کار در میانه طوفان

قصه پرغصه روزنامه‌نگاری کشور به اندازه طول تاریخ مطبوعات ایران «سر دراز داشته» و با وجود تحولات گسترده عصر ارتباطات از روزنامه‌نویسی تا شهروندخبرنگاری و گسترش روزنامه‌نگاری پلتفرمی و فضای مجازی، روح غالب بر فضا همیشه همان بوده که هست و تنها از نظر شکلی و واژه‌شناسی تغییراتی صورت گرفته است؛ مثلا «سانسور» جایش را به «فیلترینگ» داده و«بگیر و ببندها» حالا «صیانت» نام گرفته است.
امروز در شرایطی جامعه ایران نگران تصویب طرح صیانت در مجلس است که در وضعیتی مشابه حدود 100 سال پیش در سال 1301 اولین گام رسمی برای محدودسازی تنها رسانه عمومی موجود آن زمانه و تعیین خط قرمزها با تصویب «قانون نظارت بر مطبوعات» رقم خورد و مدتی نگذشت که نخستین جلسه «محکمه» مطبوعات هم برگزار شد؛ انگار دهه‌هاست که «در روی یک پاشنه می چرخد».
روزنامه‌نگاری و فضای رسانه به اشکال مختلف آن به دلیل کژفهمی‌های حاکمیت در دهه‌های مختلف همیشه از سانسور و نبود آزادی بیان بیشترین رنج را برده و آسیب را دیده است و حکومت‌ها نه تنها برای محدودسازی‌ها بلکه برای «دولتی‌سازی» و اجازه‌ندادن به پاگیری «مطبوعات مستقل» از هیچ تلاشی فروگذاری نکرده‌اند. استقلال واژه غریبی است و از همین روست که بسیاری از کشورها مهم‌ترین روز تاریخی در تقویمشان روز «استقلال» است و ای کاش روزگاری تقویم مطبوعات ایران هم «روز استقلالی» داشته باشد؛ روزی که مجوزگرفتن و محدودیت‌ها برداشته شود، نهادهای صنفی واقعی رسانه‌ای امکان شکل‌گیری پیدا کنند و آزادی بیان با تعریف جهانی به رسمیت شناخته شود.
تصور کنید، «یحیی ریحان»، روزنامه‌نگار عهد قاجار و پهلوی، روز 9 فروردین 1300 هفته‌نامه نوروز را منتشر کرد و به ‌دلیل نوشتن مقاله‌ای برای تنبیه روانه دارالمجانین (دیوانه‌خانه) شد و حالا در روزهای پایانی سال 1400 یعنی 100 سال بعد، همچنان خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای در ایران نگران محاکمه و زندان به دلیل نوشته‌هایشان هستند و چه دردناکتر که در این زمانه برای بقا دچار خودسانسوری هم شده‌اند. اگر روزی حکومتی «محرمعلی‌خان‌ها» را به عنوان «سانسورچی» به روزنامه‌ها می‌فرستاد، حالا این خود مدیران رسانه‌ای هستند که افرادی را استخدام می‌کنند تا با نگاه یک «سانسورچی» واژه‌ها را خط بزند و تغییر دهد و کلمه‌ها و جمله‌ها را پیش از اینکه زیر دستگاه چاپ بروند، «ممیزی» کند و حاصل همین فشارهای حاکمیتی و تن‌دادن مدیران رسانه‌ای برای بقا است که متاسفانه باعث شده شاهد کاهش شدید اقبال عمومی به رسانه‌های رسمی بیش از هر دوره‌ای در تاریخ مطبوعات و فعالیت رسانه‌ها باشیم و در همین شرایط است که نبض جریان رسانه‌ای به فضای مجازی و شبکه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین منتقل شده است و بیش از هر زمانی تن رسانه‌های اصلی و رسمی کشور رنجور و نحیف شده است. رسانه‌هایی که از یک سو با فشارهای حاکمیتی و کاهش اعتماد و قهر مخاطبانشان مواجه هستند و از سوی دیگر به دلیل کاهش شدید فروش، چالش‌های اقتصادی کشور و افزایش هزینه‌ها (کاغذ روزنامه، زینک و…) و افت آگهی‌ها دخل و خرجشان هم لنگ می‌زند. البته همه این‌ها که گفته شد به معنی این نیست که رسانه‌ها و به خصوص روزنامه‌ها در ایران به نقطه پایانی خط و کارکرد خود رسیده‌اند بلکه باید واقع‌بین بود و پذیرفت که روزنامه‌نگاری ایران دوران گذار بسیار سختی را طی می‌کند و سال‌هایی را پشت سر می‌گذارد که زمستان است و باید به رسیدن بهار آن امیدوار بود؛ به قول توران میرهادی، مادر آموزش نوین در ایران:«از دل غم‌های بزرگ باید کارهای بزرگ خلق شود».
اما در این بین تکلیف روزنامه‌نگاران و اهالی رسانه‌ای که تازه می‌خواهند وارد دنیای مطبوعات و رسانه‌ها شوند چیست؟ دانشجویانی که با هزار امید فعالیت رسانه‌ای را به عنوان مسیر آینده خود انتخاب کرده‌اند و چشمانشان برای حضور در تحریریه یک خبرگزاری، سایت خبری، روزنامه و… برق می‌زند. پاسخ به این سوال، پذیرش واقعیت‌هاست؛ اینکه باید بپذیرند در میانه طوفانی سخت و جانکاه وارد عرصه رسانه شده‌اند و باید به آن‌ها گفت که پا در مسیری پرپیچ و خم گذاشته‌اند و اگر حوصله سنگلاخ را ندارند و تصور ذهنی‌شان دشتی سرسبز و پر از گل است، بهتر اینکه از همین حالا به فکر راه جایگزین باشند و فعالیت‌های رسانه‌ای را رها کنند. ولی اگر یک دانشجوی روزنامه‌نگاری فکر می‌کند که «کرم روزنامه نگاری» به جانش افتاده و دوست دارد وارد این مسیر پرپیچ و خم شود، باید از همین ابتدا با «راهنمای» گذر از این راه آشنا شود تا علاوه بر لذت بردن از آن، سلامت خود را نیز حفظ کند.
1- روزنامه‌نویس‌شدن آسان و روزنامه‌نگارماندن سخت است: درست است که شما از زمان ورود به یک تحریریه (کوچک یا بزرگ) یا فعالیت در یک سایت، خبرگزاری و… به صورت متمرکز، عنوان اهالی رسانه می‌گیرید اما واقعیت این است که رفتارهای حرفه‌ای شما در طول ماه‌ها و سال‌هاست که شما را به یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای و معتبر تبدیل می‌کند؛ پس مهم‌ترین نکته این است که همیشه اخلاق حرفه‌ای (سلامت در نوشتار و رفتار) را رعایت کنید و از هرگونه حاشیه‌ای خود را دور نگهدارید و همیشه درست کارکردن، درست کارکردن و درست کارکردن را هدف اصلی خود قرار دهید. نکته مهم دیگر این است که به جای اینکه به فکر کسب شهرت شخصی در رسانه و شبکه‌های اجتماعی باشید، از هر فرصتی برای اینکه صدای مردم را انعکاس دهید و مطالباتشان را پیگیری کنید، بهره ببرید.
2- جعبه ابزار آموزشی برای خود بسازید: هر فعال رسانه‌ای و روزنامه‌نگار در کنار رعایت اخلاق حرفه‌ای و خط قرمزها مثل نه‌گفتن به پول‌گرفتن از هر ساختار دولتی و خصوصی برای نوشتن یک مطلب، باید یادگیری حرفه‌ای کار رسانه‌ای را هم همیشه در اولویت خود قرار دهد. هیچ انتهایی برای آموزش در این شغل وجود ندارد و اتفاقا بخش مهمی از یادگیری در این حرفه در طول زمان و با کسب تجربه‌های متفاوت به دست می‌آید. نکته مهمی که در این میان وجود دارد، یادگیری ابزارهای متنوع رسانه‌ای است؛ زمانی یک روزنامه‌نگار تنها با قلم خوب می‌توانست به صورت حرفه‌ای کار خود را انجام دهد اما حالا باید کارکردن با دوربین فیلم‌برداری و عکاسی و تا حدودی تدوین را هم بیاموزد تا بتواند در کنار تولید محتوای متنی، فیلم‌های خبری و پادکست هم تولید کند. علاوه بر این‌ها، یک فعال رسانه‌ای باید به فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم اشراف داشته باشد؛ زیرا بخش مهمی از جریان رسانه‌ای دراین فضا جاری است و میلیون‌ها مخاطب این شبکه‌ها را دنبال می‌کنند.
در کنار این ها تلاش کنید از آموزش های روزنامه نگاری مدرن و ویدیو ژورنال در نقاط دیگر جهان هم استفاده کنید، از دانشگاه معتبر جهانی در حوزه رسانه پذیرش تحصیلی بگیرید و تلاش کنید با آخرین روش های فعالیت های حرفه ای رسانه ای آشنا شوید و آن را با دیگر فعالان رسانه ای در ایران به اشتراک بگذارید؛ این یک واقعیت است که رسانه های ایران و آموزش روزنامه نگاری در ایران از روش های روز جهانی بسیار عقب افتاده و اتفاقا تحصیل روزنامه نگاران ایرانی در دانشگاه های معتبر جهانی می تواند به پیشرفت و به روز شدن فعالیت های رسانه ای در ایران کمک بسیاری کند.
3- شما یک روزنامه‌نگار هستید نه فعال سیاسی: روزنامه‌نگاری شغل مطالبه‌گری است و یک فعال رسانه در واقع پل ارتباطی بین حاکمیت و مردم و مردم و حاکمیت است و منافع مردم و عموم را همیشه باید اولویت کاری خود قرار دهد. در این میانه شاهدیم بسیاری از کسانی که فعال مدنی و سیاسی هستند، برای شنیده‌شدن صدایشان و کسب شهرت وارد فعالیت‌های رسانه‌ای و روزنامه‌نگاری می‌شوند که اشتباهی بزرگ است و آسیب‌های بسیاری به این حرفه و البته در طولانی‌مدت خود آن ها وارد می‌کند. اگر چریک هستید، اگر دوست دارید فعالیت سیاسی داشته باشید و تصور می‌کنید که از راه روزنامه‌نگاری و فعالیت رسانه‌ای می‌توانید به اهداف خود برسید، باید بگویم که مسیری اشتباه را انتخاب کرده‌اید و بهتر است از همین حالا راه خود را تغییر دهید.
4- روزنامه‌نگاری، شغلی با درآمد محدود: چه دوست داشته باشید و چه نداشته باشید، این یک واقعیت است که روزنامه‌نگاری به صورت کلی و عمومی شغلی نیست که از راه آن بتوان به درآمد کلان رسید و زندگی‌ای با سطح رفاه عالی داشت و در کشوری شبیه ما هم که با توقیف و تعطیلی رسانه‌ها روبه‌رو است و رسانه‌ها با چالش‌های اقتصادی شدید روبه‌رو هستند، این موضوع جدی‌تر است.
اگر به فکر شغل پردرآمدی هستید و در این بین روزنامه‌نگاری و فعالیت رسانه‌ای را انتخاب کرده‌اید، دوستانه پیشنهاد می‌دهم از همین حالا که جوان هستید و تازه می‌خواهید پا در این مسیر بگذارید، به فکر عوض‌کردن شغل‌تان باشید. البته روزنامه‌نگاری شغلی است که با وجود درآمدی در سطح متوسط به شما امکان این را می‌دهد که هرروز زندگی متفاوتی را پشت سر بگذارید و تجربه‌هایی را کسب کنید که در کمتر شغل دیگری شبیه آن را می‌توان پیدا کرد.

admin

دال مدیاپروژه های دانشجویی

روزگار غمناک روزنامه‌نگاری

جهان ترسناک بدون مطبوعات / عزا پشت عزا

تیز نگه‌داشتن شمشیرهای سامورایی

بازی نسل جدید تازه شروع شده

مردم نگاری طلاب آفریقایی ساکن در قم

تیز نگه‌داشتن شمشیرهای سامورایی

بازی نسل جدید تازه شروع شده

روزنامه‌نگاری، روزنامه‌نگار روزآمد و باانگیزه می‌خواهد